تغذيه اختصاصي ماهيان گرمابي

عنوان: تغذيه اختصاصي ماهيان گرمابي
مربوط به درس: تغذيه تكميلي كارشناسي ارشد
رشته : تكثير و پرورش آبزيان
مير روح الله اكبري
دانشگاه آزاد اسلامي واحد سوادكوه
دي ماه 89

فصل اول

1- معرفي چهارگونه ماهيان گرمابي پرورشي و ريخت شناسي

مقدمه
آبزيان همواره به عنوان يكي از منابع مهم تأمين پروتئين حيواني در تغذيه انسان جايگاه مهمي دارد با توجه به رشد فزاينده جمعيت در جهان، بويژه در كشورهاي در حال توسعه و تأمين پروتئين سالم و بهداشتي مورد نياز مردم، توسعه بخش شيلات به عنوان يكي از بخش هاي متنوع فني و مهم در تأمين مواد غذايي مورد نياز مردم مورد توجه بوده است. پرورش ماهي در حوضچه از ديرباز مورد توجه بوده است. در كشور چين، پيشينه ي آن به 2700 سال پيش از ميلاد مي رسد. بنا به دلايل متعددي، پرورش ماهي بر پرورش ديگر دام هاي اهلي كه مصرف خوراكي دارندبرتري دارند. بعضي از ماهي ها با داشتن مواد چرب و ويتامين هاي محلول در چربي نظير A، D، E و K، همچنين كالري قابل ملاحظه اي كه از اين چربي ها عايد مي شود مورد توجه مي باشند. قيمت مناسب فرآورده هاي مطلوب و سالم آبزيان، سلامتي اين نوع پروتئين در مقايسه با ساير اقلام پروتئيني حيواني و تأثير مطلوب و مناسب آن به دليل دارا بودن املاح و مواد خاص در تقويت حافظه و ضرورت افزايش سهم آن در تغذيه روزانه مردم نشانگر اين واقعيت است.
معرفي و ريخت شناسي چهارگونه ماهيان پرورشي از ويژگي هاي بارز اين گروه، كه از نام آن ها مشخص است، پذيرش شرايط گرماست اين گروه از ماهيان كه با عنوان كپور ماهيان چيني قلمداد مي شوند در دماي 18 درجه سانتي گراد به بالا تغذيه، رشد و تكثير مي كنند. بهترين شرايط رشد آن ها 25- 28 درجه سانتي گراد مي باشد مهم ترين گونه هاي پرورشي به قرار زير است:
كپور ماهيان چيني شامل: كپور نقره اي، آمور، كپور معمولي، سرگنده
1-1- كپور نقره اي اسم علمي اين ماهي Hypophthalmichthys molitrix است انگليسي ها به آن Silver Carp مي گويند. اين گونه از خانواده بزرگ كپور ماهيان (Cyprinidae) است. و نام محلي آن فيتو فاگ است از آن جا كه اين ماهي از گياهان بسيار ريز استخرها زي شناوران گياهي تغذيه مي كند و توليد اين تك سلولي ها با بارور كردن استخرها توسط كودهاي آلي صورت مي پذيرد بسيار ارزان توليد مي شوند منطقه گسترش و زيست گاه اصلي اين گونه در سيبري و چين است و پرورش آن در كشورهاي متعدد سرتاسر دنيا مي باشد اين گونه از پلانكتون هاي گياهي در ستون آب تغذيه مي كند فيتوفاگ داراي رشد سريع بوده و نوسانات زياد درجه حرارت را تحمل مي كند ماهي فيتوفاگ داراي دهان زيرين و بدني كشيده و نقره اي رنگ مي باشد ميله هاي آبششي به هم پيوسته است اين ماهي با داشتن فلس هاي كوچك نقره اي رنگ و بدن از دو جانب فشرده مي باشد. دندان حلقي چهار رديفي به فرمول 1010101- 1010101 است تعداد باله ي پشتي 3 عدد سخت و 7 عدد نرم و در باله ي مخرجي 3 عدد شعاع سخت و 14- 12 عدد شعاع نرم مشاهده مي شود تعداد فلس ها روي خط جانبي 124- 110 عدد است زير شكم اين ماهي از گلو تا مخرج به شكل تيغه يا كيل تيز مي باشد. همان طور كه گفته شد با توليد ارزان اين گونه حدود 50 درصد استخرها زير كشت اين ماهي مي رود. دهان ماهي كپور نقره اي به صورت كوچك و به سمت بالا مي باشد. باله ي پشتي كوتاه و چشم ها هم در پايين سر قرار دارند انتهاي باله ي سينه اي به باله ي شكمي نمي رسد. در اين گونه كيسه ي شنا بزرگ و دو قسمتي است رنگ بدن در قسمت پشت سبز خاكستري، طرفين مايل به زرد و قسمت شكمي بدن سفيد نقره اي است.
2-1- كپور علفخوار (آمور) اسم علمي اين ماهي Ctenopharyn godon idella است. انگليسي ها به آن Grass Carp مي گويند. از خانواده كپور ماهيان (Cyprinidae) مي باشد. اين ماهي بومي رودخانه هاي مركزي و جنوب شرقي كشور چين است كه به خاطر سازگاري و رشد مطلوب پرورش اين ماهي در سطح وسيع در سرتاسر دنيا گسترش پيدا كرده است كه امروزه در بيشتر استخرهاي خاكي، آبندان ها و درياچه ها پرورش داده مي شود و گونه علفخوار داراي رشد سريع بوده و براي مبارزه با رويش گياهان مطلوب و مفيد است. ماهي كپور علفخوار داراي بدني دراز و كشيده و باله ي پشتي ناپيوسته و فلس هاي گرد و درشت متمايل به زرد رنگ هستند در اين گونه رنگ پشت بدن تيره مي باشد پهلوها روشن تر و شكم سفيد است. داراي دهان زيرين، دندان حلقي دو رديفي به فرمول 2 و 5- 4 و 2 مي باشد. تعداد فلس ها در ماهي كپور علفخوار روي خط جانبي 45- 42 عدد مي باشد باله ي پشتي ماهي علفخوار داراي 3 شعاع سخت و 7 شعاع نرم و باله ي مخرجي آن 3 شعاع سخت و 8 شعاع نرم مي باشد. سر ماهي علفخوار از بالا به پايين فشرده و پهن مي باشد ماهي آمور سبيلك ندارد و داراي باله ي پشتي كوتاه است.
3-1- كپور معمولي[1] كپور معمولي سر سلسله ي خانواده ي كپور ماهيان است اسم علمي اين ماهي Cyprinius Carpio است. انگليسي ها به آن Common Carp‌ مي گويند، مبدأ پيدايش اين ماهي را حوزه ي درياي خزر و سياه مي دانند. اين ماهي در ايام كهن ابتدا از آسياي مركزي به چين و تمامي نقاط كره ي زمين معرفي شد و امروزه به صورت گسترده پرورش داده مي شود. امروزه 25- 30 درصد توليدات ماهيان گرمابي را به خود اختصاص داده است. اين گونه داراي عادت غذايي همه چيز خوار و عمدتاً كف زي مي باشد داراي رشد سريع است از مشخصات اين ماهي بدني نسبتاً پهن دارد داراي دو جفت سبيلك كه يك جفت بلند و يك جفت كوتاه است. تعداد فلس روي خط جانبي 40- 33 عدد مي باشد. دندان هاي حلقي سه رديفي و داراي فرمول 30101- 10103 مي باشد عمر كپور معمولي به 40 سال مي رسد بدن اين ماهي پوشيده از فلس به رنگ طلايي است ماهي كپور معمولي به چهار دسته تقسيم مي شود :
1) كپور فلس دار 2) كپور آينه اي 3)كپور فلس دار يك رديفي 4) كپور چرمي اشاره نمود ضمناً ماهي كپور معمولي داراي باله ي پشتي كپور كشيده و تا نزديك ساقه ي دمي مي رسد و به شرايط بد محيطي و بيماري نسبتاً مقاوم است.
4-1- كپور سرگنده[2] اسم علمي اين ماهي Aristichthys nobilis‌ است. انگليسي ها به آن Big head مي گويند. از مهم ترين ويژگي اين ماهي همان طور كه از نام آن پيداست، سر بزرگ و رنگ تيره ي آن است زيست گاه اين ماهي همانند سه گونه ي پيشين در رودخانه ي چين است پرورش اين گونه در كشورهاي متعدد دنيا رايج است اين گونه از پلانكتون هاي جانوري در ستون آب تغذيه مي كند شبيه كپور نقره اي است با اين تفاوت كه رنگ بدن آن تيره تر و باله ي سينه اي طويل تر و سر آن هم نسبتاً بزرگ تر است داراي رشد سريع بوده و نوسانات شديد آب را تحمل مي كند چشم ها پايين تر از محور طولي بوده و دندان حلقي يك رديفي با فرمول 404 مي باشد ميله هاي آبششي آزادند تيغه يا كيل زير شكم تنها بعد از باله ي شكمي مشهود مي باشد سرپوش آبششي به صورت مشهودي از پايه ي باله ي سينه اي جلوتر رفته است. ضمناً طول روده ي اين ماهي نسبت به كپور نقره اي كوتاه تر است از آن جا كه در استخرها در دومين حلقه ي هرم غذايي استفاده مي كند هيچ وقت اين ماهي اصلي محسوب نمي گردد و درصد آن در كشت توأم با كپور ماهيان حدود 10 درصد كل كشت است بنابراين زمينه ي رشد بسيار مناسبي در استخر دارد و به راحتي وزن آن بالاي 2 كيلوگرم طي يك دوره ي پرورش مي رسد.

فصل دوم: پرورش و تكثير چهارگونه ماهيان گرمابي

پرورش ماهيان گرمابي
1-2- تخليه و خشك كردن استخرها خشك كردن استخرها علاوه بر اين كه به طور مستقيم در خارج كردن ماهيان هرز و از بين بردن آن ها دخالت مي نمايد مي تواند اثرات مثبت زيادي را در بازدهي استخرها داشته باشد. در فصل زمستان استخرهاي تخليه شده بايستي نظافت گرديده و ساقه هاي زبر گياهان آبزي كه در فصل قبل رشد نموده اند كنده شده و از استخر خارج گردند با اين عمل از امكان بروز بيماري هاي عفوني كاسته مي شود. لايه هاي لجن در استخرهاي پرورشي نبايد از 15- 10 سانتي متر بيشتر باشد عمق لجن بيش از اين مقدار بوي نامطبوعي دارد زماني كه لجن استخرها به 50- 70 سانتي متر برسد لازم است لجن استخر تراشيده و از استخر خارج نمايند، خشك كردن كف استخر مزايايي دارد كه عبارت است از: الف) خشك كردن كف استخر سبب مي گردد رطوبت مورد نياز در اختيار تخم و يا بچه ماهيان هرز و همچنين قورباغه و غيره قرار نگيرد. ب) باعث ضدعفوني كردن كف استخر مي گردد. ج) مواد آلي توسط نور خورشيد تجزيه مي شوند و به مواد معدني تبديل مي شوند. د) مي توان به سهولت عمليات شخم زني را انجام داد.
1-2-2- شخم زدن بستر يكي از نكات مهم در آماده سازي استخرهاي پرورشي شخم زدن مي باشد تحت چنين شرايطي خاك كف استخر به ذرات ريز تبديل مي گردد و سطح برخورد خاك با هوا 10 برابر افزايش پيدا مي كند و باعث تسريع عمل اكسيداسيون مي شود. و با عمل شخم زدن گازهاي آمونياك و متان آزاد مي شود.
2-1-2- آهك پاشي استفاده از آهك به نحو مناسب براي حفظ و بقاء استخرها و بهره برداري مناسب از آن ضرورت دارد. آهك پاشي علاوه بر اثرات مفيد بر روي بهداشت و سلامتي ماهيان، اثرات مطلوب فراواني بر روي عوامل حياتي توليد دارد و براي از بين بردن ماهيان هرز بسيار مفيد است. اگر استخر خاكي با لجن متوسط باشد توصيه مي شود يك تن و هكتار از آهك محلول در تمامي نقاط استخر روي لجن پاشيده شود در ضمن توصيه مي شود شخم زدن و يا ديسك زدن استخر ده روز بعد از آهك پاشي انجام شود.
3-1-2- كود دهي پايه كود پايه به عنوان اصلي ترين عامل جهت باروري اوليه ي استخرها مي باشد. معمولاً قبل از آب گيري استخرها اين كود حيواني بايد به طور يكنواخت در كف استخر پخش شود. بهترين نحوه ي كود دهي پخش يكنواخت در كف استخر خشك شده چند روز قبل از آبگيري و معرفي ماهي به استخر مي باشد. بهترين كود جهت باروري استخر كود گاوي مي باشد و مقدار آن با توجه به وضعيت آب بين 3-5 هكتار مي باشد.
4-1-2- آبگيري استخر از منابع مطمئن بايد از سالم بودن آب جهت آبگيري مطمئن بود آب شفاف به علت عدم داشتن مواد بيوژن براي پرورش ماهي اهميت كمتري نسبت به آب جاري كه حاوي اين مواد است را دارد. به علاوه آبگيري بايد سريع و طبق برنامه ي زمان بندي شده صورت پذيرد. براي جلوگيري از ورود ماهيان هرز به هنگام آبگيري استخرها با نصب صافي الزامي است و بايد دائماً كنترل گردد.
2-2- ماهي دار كردن استخرها بعد از اين كه تمامي مراحل فوق انجام شد و استخر به مرحله ي آبگيري رسيد براي پرورش ماهيان پرواري از بچه ماهيان انگشت قد براي معرفي به استخر استفاده مي نمائيم. بهتر است بچه ماهيان انگشت قد در ساعات خنك روز (ترجيحاً صبح) آفتابي به استخر معرفي گردند. در باد شديد انتقال بچه ماهيان به استخر بهتر است انجام نگيرد. و اگر آب گل آلود بود از ماهي دار كردن استخر جلوگيري شود. در هنگام بارگيري، انتقال، تخليه و معرفي بچه ماهيان انگشت قد به همدمايي دو يا چند محيط آبي بايد توجه داشت معمولاً برابر يك درجه اختلاف دمايي به 2-3 دقيقه وقت براي همدمايي نياز است. (ماهيان گرمابي عمومي)
1-2-2- شرايط محيطي در پرورش ماهيان گرمابي (مديريت بهداشت) دماي آب در استخرهاي پرورشي دائماً در حال تغيير است با توجه به شرايط آب و هوايي معمولاً در تابستان دماي لايه هاي سطحي آب بيش از لايه هاي عميق است گاهي اين اختلاف دما به 4- 3 درجه سانتي گراد مي رسد. و در روزهاي گرم هوادهي استخرها ضرورت پيدا مي كند توصيه مي شود دماي آب براي پرورش ماهيان گرمابي بين 25- 27 درجه ي سانتي گراد باشد. PH آب بين 2/8- 7/6 مورد قبول مي باشد. مطالعه ي PH در استخرهاي نواحي مختلف در طول روز نشان مي دهد كه تغييرات PH در طول روز يك آهنگ افزايش و كاهش منظم دارد. كه حداكثر آن در بعدازظهرها و كاهش آن در هنگام طلوع آفتاب در صبح است. اين تغييرات به دليل مصرف Co2 در اثر فتوسنتز در طول روز است كه PH را افزايش مي دهد و در طول شب با توليد Co2، PH كاهش مي يابد و در ضمن PH خيلي بالا و خيلي پايين به آبشش ها آسيب مي رساند.
2-2-2- اكسيژن محلول در آب مقدار اكسيژن مصرفي براي كپور ماهيان چيني 4- 1 ميلي گرم در ليتر براي رشد ماهي كند بوده تغذيه و ديگر فعاليت هاي طبيعي آن كاهش مي يابد و غلظت بالاي 4 ميلي گرم در ليتر بهترين غلظت اكسيژن محلول در آب براي ماهيان گرم آبي است.
3-2-2- آمونياك[3] آمونياك يكي از مهم ترين و متداول ترين عوامل ايجاد مسموميت در ماهي است. غلظت بالاي 5/1- 1 ميلي گرم در ليتر آن در كپور ماهيان مي تواند كشنده باشد نوزادان و بچه ماهيان در PH‌ بالا حساسيت بيشتري دارند.
3-2- پرورش ماهيان گرمابي در فصل بهار وقتي كه هوا گرم مي شود ماهيان انگشت قد كه در استخر رها سازي شده اند در دماي بالاي 18 درجه ي سانتي گراد تغذيه ي خود را شروع مي كنند. با دادن كودهاي شيميايي، كمبود مواد بيوژن جبران شده و باعث افزايش سريع فيتوپلانكتون ها و باكتري ها مي شود فيتوپلانكتون ها و باكتري ها غذاي پلانكتون هاي جانوري بوده و بقاياي پلانكتون هاي گياهي غذاي جانوران كف زي را تشكيل مي دهد. پلانكتون هاي گياهي و جانوري غذاي اصلي ماهيان بوده و مجموع آن ها بازده طبيعي ماهي ها را در استخر تعيين مي كند. اولين شرط مثمر ثمر بودن كودها، خنثي بودن آب و خاك مي باشد كود شيميايي را دو تا سه مرتبه در طول مدت پرورش و يا هر 3 تا 5 روز در تمام مدت تابستان روزهاي آفتابي به استخر اضافه مي كنند. 1-3-2- كودهاي فسفاته باعث رويش گياهان آبزي و موجودات غذايي مي گردند و بازدهي طبيعي ماهي ها در استخرها به علت استفاده از كودهاي فسفاته به ميزان 16 تا 63 درصد افزايش مي يابد ميزان كودهاي فسفاته بستگي به بازدهي طبيعي ماهي ها به استخرها داشته و در استخرهاي غني ميزان آن به 12 كيلوگرم 205p در هكتار و در استخرهاي فقير به ميزان 45 كيلوگرم در هكتار افزايش داده مي شود. بايستي در نظر داشت كه كاربرد كودهاي فسفاته تا اندازه اي موجب اسيدي شدن آب استخر مي شود و در آب هاي اسيدي قبل از به كار بردن كود فسفاته بايستي با آهك اسيديته آب را خنثي نمود. كودهاي فسفاته را قبل از ريختن به استخر در آب حل مي كنند و با پمپ به سطح استخر مي پاشند.
2-3-2- كودهاي ازته به طور كلي به صورت نيترات آمونيم به كار برده مي شود. به ازاي هر هكتار استخر 250 تا 300 گرم كود ازته به كار برده مي شود، با به كار بردن توأم نيترات آمونيم و كودهاي فسفاته به مقادير كم و دفعات زياد نتيجه ي بهتري عايد مي شود كه اين امكان وجود دارد تا ماهي با تراكم بيشتري كشت يابد كاربرد صحيح نيترات آمونيم توأم با سوپر فيفات موجب رويش فوق العاده فيتوپلانكتون ها و جلبك هاي ريز سبز پلانكتوني گرديده و آب رنگ سبز به خود مي گيرد كاربرد كود نيترات آمونيم به صورت مايع در استخر پاشيده مي شود و براي اين منظور قبلاً در آب حل مي شود.
3-3-2- غذا دهي دستي براي كپور علفخوار در طي دوره ي پرورش از علوفه استفاده مي كنيم بهتر است علوفه تراشيده شده براي فردا صبح در استخر ريخته شود و داخل چهار چوب چوبي قرار گيرد. و ضمناً غذاي كپور علفخوار 2 ساعت در صبح زودتر از غذاي كپور معمولي در استخر ريخته شود. كپور معمولي هم براي تغذيه مي توان از سبوس غلات و ملاس به صورت پليت با چرخ گوشت استفاده شود در داخل تشت پلاستيكي به تعداد 10- 5 عدد در هكتار ضروري است.
1-4-2- تكثير مصنوعي كپور معمولي در فصل بهار موقعي كه هوا گرم مي شود ماهياني كه تخم هاي آن ها رسيده و نرها به بلوغ جنسي رسيده اند براي تكثير آماده مي شوند. بعد از اين كه ماهيان نر و ماده جدا از هم بهگزيني شده اند و در استخرهاي جداگانه نگهداري مي شوند به طوري كه استخر اول ماده و استخر دوم نرها رها سازي مي شوند. تا ماهيان مولد به صورت طبيعي تخم ريزي نكنند پس از جايگزين كردن ماهيان مولد در استخرهاي كوچك علاوه بر غذاي طبيعي داخل استخر كه همان فيتوپلانكتون هاي موجود در آب مي باشد كه با كوددهي انجام مي شود غذاي دستي نيز به ماهيان داده مي شود. غذاي دستي مصرفي براي كپور قبل از عمل تكثير از نوع كنسانتره BFC1­ و بعد از تكثير از نوع BFC2 مي باشد. بعد از طي شدن نگهداري موقت مولدين در استخرهاي كوچك و به محض حصول درجه حرارت مناسب مجدداً مولدين صيد انتخاب و بهگزيني مي شوند. مولدين بهگزيني شده به حوضچه هاي بتوني موقت داخل سالن تكثير انتقال داده مي شوند. مولدين در اين حوضچه ها ضدعفوني شده و آرام مي شوند و براي اولين تزريق هورمون آمادگي حاصل كنند در تكثير مصنوعي براي تأمين سياليت كامل تخمك هاي ماهي ماده و همچنين رسيدگي كامل ماهي مولد نر از طريق تزريق عصاره ي غده ي هيپوفيز استفاده مي شود. غده هاي هيپوفيز را از ماهيان مولدي كه در مرحله ي چهارم رسيدگي جنسي هستند تهيه مي كنند. غده هاي هيپوفيز حاصله را در استون قرار داده و چربي آن ها زايل شده و از فساد آن ها جلوگيري شود و سپس آن ها را خشك كرده و براي مصارف بعدي آماده مي كنند قبل از مصرف غده هيپوفيز با توجه به دور هورمون مصرفي در هاون چيني سائيده و با سرم فيزيولوژي محلول مي كنند. محلول آماده شده كه محلول عصاره ي غده ي هيپوفيز ناميده مي شود در دو مرحله ي مقدماتي و نهايي به ماهيان مولد تزريق مي شود. براي حصول اطمينان از آرامش ماهي به هنگام تزريق از پودر بيهوشي از Ms 222 به ميزان 1- 2 گرم در 10 ليتر اب استفاده مي شود. قبل از تزريق هورمون ابتدا آب حوضچه ها كم شده و ماهيان به وان محلول Ms 222 منتقل شده تا بيهوش و آرام شوند سپس وزن كشي انجام شده و به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن به ميزان 3 تا 4 ميلي گرم غده ي هيپوفيز و پس از حل كردن در سرم فيزيولوژي به ماهي ماده تزريق مي شود. تزريق هورمون به مولدين ماده در دو مرحله انجام مي شود كه در مرحله ي اول روز مقدماتي تزريق است تنها يك دهم مجموع هيپوفيز محاسبه شده تزريق مي شود ماهيان تزريق شده علامت گذاري شده و در دفاتر مخصوص تكثير ثبت مي شوند. پس از تزريق مرحله ي مقدماتي ماهيان بيهوش شده به حوضچه هاي بتوني برگرداننده مي شوند ماهيان مولد در اثر جريان آب تازه كه به صورت فواره بر روي آب داخل حوضچه ها پاشيده مي شود به هوش مي آيند در مرحله ي دوم و نهايي ماهي مولد ماده را مجدداً بيهوش كرده و 9% باقي مانده ي عصاره ي هيپوفيز به آن ها تزريق مي شود تزريق هورمون هيپوفيز به ماهي نر هم همزمان با تزريق نهايي به ماهي ماده انجام مي شود. مقدار هورمون هيپوفيز به ماهي نر به ميزان 5/1- 2 ميلي گرم به ازاي هر كيلوگرم از وزن ماهي نر محاسبه و پس از سائيدن و محلول كردن با سرم فيزيولوژي به ماهي نر تزريق مي شود چند ساعت قبل از زمان پيش بيني شده براي تكثير همه ي وسايل را آماده كرده و براي انجام عمليات تخم كشي ماهيان مولد ماده از حوضچه بتوني صيد شده و به صورت انفرادي تخمك آن ها استحصال مي شود. و ماهيان نر نيز اسپرم گيري مي شوند و پس از بررسي كيفيت اسپرم هاي استحصال شده به تخمك هاي جمع آوري شده به تشتك هاي پلاستيكي اضافه و بلافاصله با پر غاز و اردك به هم زده مي شود و اين عمل با سرعت و دقت و لطافت تمام بدون اضافه شدن آب و يا هر نوع محلول ديگري به مدت 5 دقيقه انجام مي شود اين روش به لقاح خشك موسوم است تخم هاي حاصله با محلول كارباميد (شامل 30 گرم اوره و 40 گرم نمك محلول در 10 ليتر آب است) شستشو داده مي شود. و با اين روش چسبندگي تخم ها كم شده و بعد از آن با آب شستشوي كامل انجام شده كه ممكن است 3- 4 ساعت به طول انجامد پس از رفع كامل چسبندگي تخم هاي لقاح يافته و متورم را به انكوباتورهاي زوك انتقال مي دهند تخم ها در انكوباتورها به وسيله ي ورود آب زير و رو مي شوند و از انباشته شدن آن ها روي هم جلوگيري به عمل مي آيد. زمان شكفته شدن تخم ها بستگي به درجه حرارت آب دارد و معمولاً از 4 الي 7 روز به طول مي انجامد و لاروهاي شكفته شده از تخم توسط ناوداني هاي رابط به انكوباتورهاي فايبر گلاسي موسوم به زوك انتقال مي يابند لاروهاي نورس به دليل نداشتن كيسه ي شنا و عدم تكامل باله ي شناي دمي عمودي حركت مي كنند و بعد از يك روز شناي فعال پيدا مي كنند و تا چند روز اين لاروها از كيسه ي زرد استفاده مي كنند وبايد به استخرهاي خاكي انتقال يابند. 2-4-2- تكثير كپور ماهيان چيني در حوضچه ي گرد تخم هاي شناور غلطان و غير چسبنده اين گونه ماهيان به علت جذب آب و متورم شدن قادر است از اكسيژن كافي بهره مند شود درجه حرارت براي ماهي آمور 24- 23 درجه و براي فيتوفاگ 26- 25 و براي سرگنده 28- 27 درجه ي سانتي گراد است ميزان اكسيژن محلول آب 8- 6 ميلي گرم در ليتر و PH‌ 7- 8 است سرعت جريان آب در اين حوضچه ها يكي از فاكتورهاي مهم براي تحريك تخم ريزي است در گذشته تكثير اين ماهيان به صورت كاملاً مصنوعي به صورت فشار به جداره ي تخمدان اين ماهيان انجام مي شد و فشار به جداره ي تخمدان باعث پارگي مويرگ هاي متصل به آن و خارج كردن اجباري تخمك هاي نارس بود كه پس از لقاح از درصد باروري و درصد تفريخ و ميزان تبديل آن ها به لارو مي كاهد و باعث مرگ و مير نژاد خاص مي شد در روش تكثير غير طبيعي در حوضچه هاي گرد انسان تنها شرايط تخم ريزي اين گونه ماهيان را كه نشأت گرفته از الگوهاي طبيعي آن هاست را فراهم مي كند. بعد از اين كه ماهيان مولد بهگزيني شدند و از لحاظ شكل ظاهري مورد بررسي قرار گرفته اند به حوضچه هاي بتوني داخل سالن انتقال مي يابند در اين گونه از ماهيان نرو ماده با هم باشند مسأله اي وجود ندارد. بعد از انتقال مولدين به حوضچه ها جريان فواره ي آب روشن تا اكسيژن مورد نياز آن ها تأمين گردد. در تزريق مرحله ي اول ماده به منظور رسيدگي كامل تناسلي مولدين از هورمون ها LRHX – HCG استفاده مي شود. هر كپسول 1000 ميكروگرمي LRHX با 50 ميلي ليتر سرم فيزيولوژيك رقيق مي شود بنابراين هر ميلي ليتر حاوي 20 ميكروگرم ماده ي مؤثر مي باشد در تزريق مرحله ي دوم ماده هر كپسول هزار ميكروگرمي LRHX‌ با 5/16 ميلي ليتر سرم رقيق مي شود بنابراين هر ميلي ليتر حاوي 60 ميكروگرم ماده ي مؤثر است در تزريق يك مرحله اي نر هر كپسول با 40 ميلي ليتر سرم رقيق شده بنابراين حاوي 25 ميكروگرم ماده ي مؤثر است هر كپسول حاوي 5 هزار واحد بين المللي HCG با 10 ميلي ليتر سرم رقيق شده بنابراين هر ميلي ليتر حاوي 500 واحد مؤثر است كه در تزريق مرحله ي دوم مادهاستفاده مي شود. در تزريق يك مرحله اي به ماهي نر نيز هورمون HCG طبق دستورالعمل تزريق به ماهي ماده نيز تهيه مي گردد درجه حرارت حوضچه هاي بتوني كنترل و ثابت نگه داشته مي شود. مولدين حدود 2 الي 3 ساعت در اين حوضچه ها نگهداري مي شوند تا از استرس دور نگه داشته شوند هنگام تزريق ابتدا آب حوضچه ها كم مي شود و مولدين پس از وزن شدن به پشت خوابيده مي شوند و تزريق هورمون در زير عضله ي باله ي سينه اي با زاويه ي مناسب به اندازه ي 1- 5/1 سانتي متر داخل عضله انجام مي گيرد به عنوان مثال مولد ماده 6 كيلويي 5/1 ميلي ليتر و مولد 8 كيلويي 2 ميلي ليتر هورمون مذبور را مي پذيرند. در مرحله ي دوم تزريق HCG هم انجام مي شود و مولد نر همزمان با تزريق دوم ماهي ماده تزريق مي شود. قبل از انتقال مولدين به حوضچه ها ابتدا حوضچه ها ضدعفوني و تجهيز و آبگيري شده و سپس مولدين به آرامي به جريان آب دوار سپرده مي شوند ساعت تزريق طوري انتخاب مي شود كه مولدين در ساعت اوليه صبح تخم ريزي شوند بنابراين تزريق اول در ساعت 11 صبح تزريق دوم 10- 11 شب و نهايتاً تخم ريزي در صبح زود انجام مي شود. پس از انتقال مولدين به حوضچه ها ابتدا لوله ي خروجي باز شده تا آب حوضچه ها به گردش درآورده و آب ورودي را برقرار مي كنيم. در حوضچه ي گرد نسبت ماده به نر به ترتيب 1 به 2/1 تا 3/1 انتخاب مي گردد تا ماهيان نر كه قوي ترند از طرف ماهيان ماده گزينش شوند وعلاوه بر بهگزيني توسط پرورش دهنده انتخاب مولدين نر از طرف ماده به صورت طبيعي انجام گيرد عمل جفت گيري از طرف مولدين چندين بار انجام مي گيرد تا تخمدان در چند مرحله به رسيدگي مي رسد و ماهي نر هر بار با تراوش بخشي از اسپرم عمل لقاح را تثبيت مي كند حركات تعقيب و گريز ابتدا به صورت آرامي و سپس به سرعت انجام مي گيرد در اوج لذت جنسي ماهي نر با سر به شكم ماهي ماده ضربه مي زند بدن ماهيان مولد نرو ماده به ارتعاش درمي آيد و در يك لحظه ميزان متناسب افشان تخم پراكنده و رشته باريك و ابر مانند اسپرم ترشح مي گردد و لقاح طبيعي صورت مي گيرد تخم هاي لقاح يافته پس از 5 دقيقه آب جذب كرده و سنگين و متورم مي شوند و با جريان ملايم آب از طريق لوله ي خروجي تحتاني حوضچه ي گرد و از طرح لوله ي آبستني ريز چشمه به طور اتوماتيك به قفسه ي جمع آوري تخم هدايت مي شوند. و پس از جمع آوري تخم ها به داخل انكوباتورهاي زوك هدايت مي شوند و پس از 5/1- 2 روز پوسته ي تخم ها را پاره كرده و به صورت لارو داراي كيسه ي زرده خارج مي شوند و به صورت عمودي شنا مي كنند مدت لازم براي تغذيه ي فعال 1 تا 5/1 روز پس از خارج شدن از پوسته آغاز مي شود و به سطح آب آمده تا كيسه ي شنا پر مي شود و كم كم تغذيه ي فعال شروع مي شود. و در اين مرحله مي توان لاروها را به استخرهاي خاكي انتقال داد.

              فصل سوم   تغذيه اختصاصي ماهيان گرمابي  

3- تغذيه اختصاصي چهارگونه ماهيان گرمابي
1-3- تغذيه اختصاصي كپور معمولي كپور معمولي از نظر عادت غذايي همه چيز خوار است در سيستم غذا دهي دستي مورد استفاده براي تغذيه اين ماهي عمدتاً شامل سويا، كنجاله سويا، كنجاله آفتابگردان، سبوس گندم، ذرت جو، سبوس برنج، پودر گوشت و پودر ماهي و … هستند كه به صورت مجزا از هم يا به صورت تركيبي از چند مورد و يا به صورت كنسانتره و پلت غذايي به آن ها خورانده مي شود. ماهي كپور معمولي علاوه بر موجودات بنتيكا و زئو پلانكتون ها، ديتريت ها، دانه گياهان و علف هاي آبي از لارو حشرات و از كرم ها نيز براي تغذيه استفاده مي كند ماهي كپور معمولي از موارد ذكر شده بالا به صورت خمير در داخل تشت استفاده مي كنند 5/1 تا 2 درصد وزن بدن ماهي كپور غذا دهي مي كنيم در شروع دوره و پايان دوره كه دماي آب پايين تر است غذا دهي را بايد كم كرد هر 15 روز تعداد صد عدد ماهي كپور را وزن كرده و وزن متوسط آن را در 5/1 تا 2 درصد وزن بدن ضرب مي كنيم و مقدار غذاي مورد نياز استخر را بدست مي آوريم زمان غذا دهي صبح و عصر مي باشد اگر از گندم موجود در مزارع خاصي استفاده مي شود بهتر است ابتدا آن را در آب خيسانده و با پهن كردن در لابه لاي كيسه هاي كنفي پس از جوانه زدن مورد استفاده ماهي كپور معمولي قرار گيرد. مي توان براي تغذيه كپور معمولي از غذاي كنسانتره نيز استفاده نمود تغذيه ماهي كپور بايد در حدي باشد كه 70-60 درصد غذاي ماهي از غذاي طبيعي استخر و مابقي از غذاي دستي تأمين گردد.
2-3- تغذيه اختصاصي فيتوفاگ اين ماهي از رژيم غذايي مطلوب برخوردار است و از زي شناوران گياهي تغذيه مي كند غذاي فيتوفاگ را در اوايل دوره ي تغذيه فعال زئوپلانكتون ها و بعد از آن زي شناوران گياهي تشكيل مي دهند. پيش از سن 5 روزگي از روتيفرها و از سن 5 روزگي به بعد از فيتو پلانكتون ها تغذيه مي كنند اين ماهي در 11 روز نخست به تراكم بالايي از روتيفرها نياز دارد تا بتوان به درصد بقاي بالا دست يافت فيتوفاگ در طبقات مياني آب زندگي و ترجيحاً از زي شناوران گياهي تغذيه مي كند. 3-3- تغذيه اختصاصي كپور سر گنده : از زي شناوران جانوري تغذيه مي كند. در آغاز تغذيه از زي شناوران جانوري كوچك مثل روتيفر و ناپلي پاروپايان و در مرحله ي پس از آن از پاروپايان و كلادوسرهاي كوچك تغذيه مي كند. در صورت عدم افزودن سر گنده به استخر زي شناوران جانوري داخل استخر به مصرف نمي رسند و تراكم آن ها در استخر افزايشي مي يابد و در اثر مصرف بي رويه ي زي شناوران گياهي توسط جمعيت زي شناوران جانوري، ميزان فيتوپلانكتون ها كاهش مي يابد و در نتيجه جهت پلانكتوني دچار بي نظمي مي شود و ماهياني كه در طبقات مياني زندگي مي كنند به بي غذايي و گرسنگي منجر مي شود. 4-3- تغذيه اختصاصي كپور علفخوار آمور بالغ گياهخوار است و از گياهان و جلبك هاي بزرگ تغذيه مي كند در استخرهاي پرورش چندگونه اي معمولاً گياهان زميني را بريده و به عنوان غذاي مكمل براي آمور به آب مي افزايند. آمورهاي جوان شبيه كپور معمولي در ابتدا از زي شناوران جانوري تغذيه مي كنند آن ها از سن 5-4 روزگي شروع به تغذيه از روتيفر نموده و سپس رژيم غذايي خود را به نوزاد شيرونوميده سخت پوستان تغيير مي دهند. زماني كه طول ماهي آمور به 5 سانتي متر رسيد تقريباً به طور كامل علفخوار مي شود. آمور را مي توان به پرورش با غذاي كنسانتره نيز عادت داد. آمور مي تواند گياه را به پروتئين حيواني تبديل كند، اگرچه ضريب تبديل غذايي آن پايين است. از بين كپور ماهيان گياهخوار، آمور به بيشترين وزن و رشد دست مي يابد مدفوع آمور به مصرف تغذيه اي كپور معمولي مي رسد و در باروري استخر نيز مؤثر است آمور در تمام لايه هاي آب زندگي و عموماً از گياهان عالي تغذيه مي كند. آمور از گونه هاي اصلي كپور ماهيان چيني است كه در زمان وجود گياه به مقدار زياد در استخر پرورش داده مي شود.
منابع:
1- قناعت پرست و همكاران، (1380) . پرورش ماهيان گرم آبي (عمومي)؛ معاونت تكثير و پرورش آبزيان – اداره كل آموزش و ترويج؛ ص 203، شابك 3- 025- 483- 964
2- فريد پاك، ف؛ عمادي، ح. (1385) . دستورالعمل اجرايي تكثير مصنوعي و پرورش ماهيان گرم آبي؛ انتشارات علمي آبزيان ؛ ص 189- 20، شابك 6- 04- 9984- 964
3- وثوقي، غ؛ مستجير، ب. (1383) . ماهيان آب شيرين، مؤسسه ي انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ص 220- 200؛ شابك 5- 3941- 03- 964
4- پيغان، ر؛ مشايي، ع. (1384) . مديريت مزارع پرورش ماهي گرمابي (بهداشت و تغذيه ي ماهيان)، انتشارات دريا سر، ص 259؛ شابك X- 8- 94164- 964