توسعه الگوی کشت تیلاپیا در محیط های گلخانه ای و  سیستم های آب گردشی

سازمان شیلات ایران اعلام کرد: با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور، توسعه الگوی کشت تیلاپیا در محیط‌های گلخانه‌ای و  سیستم‌های آب گردشی باید مورد حمایت سیاست‌گذاران و توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد تا نیاز محصولات شیلاتی کشور تامین شود.

روز سه‌شنبه، سازمان شیلات ایران در بیانیه پایانی نشست غیر حضوری ( وبینار) تیلاپیا، امنیت غذایی، محیط زیست و توسعه پایدار اعلام کرد: تغییر اقلیم و استمرار شرایط کم آبی و خشکسالی و از سوی دیگر نیاز به افزایش تولید مواد غذایی سالم برای جمعیت رو به تزاید کشور ضرورت توجه ویژه به بهره‌وری آب را صد چندان کرده است. ماهی تیلاپیا می‌تواند یکی از ابزارهای موجود برای تحقق شعار بهره‌وری آب و جهش تولید در کشور باشد. 

توسعه آبزی پروری یکی از راهبرد اصلی در امنیت غذایی کشور است و با توجه به بحران آب شیرین ، تغییر اقلیم در کشور می بایست به عنوان یک راهکار اساسی در توسعه مناطق ساحلی جنوب و اقصی نقاط کشور مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد و در برنامه هفتم توسعه این زیر بخش مورد توجه خاص قرار گیرد.

در این بیانیه تصریح شده است: بیش از یکصدو سی  کشور جهان که جملگی عضوی از سازمان‌های بین المللی سیاست‌گذار و ناظر بر فعالیت زیست محیطی و متعهد به اجرای معاهدات مربوط به حفظ تنوع زیستی و زیست کره هستند، با تولید بیش از ۶ میلیون تن به پرورش انواعی از ماهی تیلاپیا مبادرت می ورزند. این امر نشاندهنده ظرفیت کنونی دانش و بینش انسان برای بهره برداری از ظرفیت های بالقوه و مدیریت مخاطرات احتمالی است. فعالین آبزی پروری کشور با در نظر گرفتن موقعیت منابع آبی در استان‌های هدف توسعه و بر اساس مطالعات ارزیابی زیست محیطی انجام شده و همچنین تجربه دیگر کشورها، معتقدند که مخاطرات احتمالی ناشی از پرورش ماهی تیلاپیای نیل در این استان‌ها با آموزش و نظارت موثر بر فعالیت آبزی پروران قابل مدیریت خواهد بود. عدم وجود حتی یک گزارش از ورود این ماهی به آب های سطحی در این استان ها، تایید کننده این نظر است.

در این بیانیه خاطرنشان شده است: پرورش ماهی تیلاپیا در استان های کویری و خشک ایران با استفاده از منابع آب های لب شور شور و کشاورزی، ظرفیت های پنهان این استان ها برای تولید و اشتغال را فعال کره و می تواند الگویی برای توسعه همساز  و پایدار پرورش ماهی تیلاپیا با رعایت ضوابط زیست محیطی و ایجاد ظرفیت های جدید اشتغال مولد و ارتقای سطح امنیت غذایی کشور باشد. بنابراین از دستگاه های اجرایی ذی ربط تقاضا دارد حمایت های لازم برای سرمایه گذاری در این زیر بخش را افزایش دهند.

این بیانیه ضمن تشکر از سازمان حفاظت محیط زیست برای موافقت با پرورش قانونمند ماهی تیلاپیا آورده است: با توجه به اینکه اجرای ضوابط بهره برداری پایدار از مزارع پرورش ماهی تیلاپیا برای دوام پایداری صنعت آبزی پروری کشور بسیار ضروری است، از سازمان های حفاظت محیط زیست و شیلات ایران درخواست می‌کنیم ضوابط موجود را بروز رسانی کرده و بر اجرای آن نظارت کافی را معمول دارند تا امکان توسعه و  بهره برداری مسوولانه از مزارع پرورش ماهی تیلاپیا بیش از گذشته فراهم شود.

در بخش دیگری از این بیانیه تصریح شده است: از سازمان شیلات ایران و سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی انتظار داریم با برنامه ریزی و ارایه آموزش های مورد نیاز، آبزی پروران را با الزامات بهره برداری پایدار آشنا کرده و با ترویج روش های پیشرفته تولید ماهی تیلاپیا در سیستم های آب گردشی ، امکان افزایش بهره وری آب و بهره برداری پایدار را فراهم آورند.

در این بیانیه آمده است: کمیسیون آب، کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۷ با راهبرد اصولی خود موجبات تسهیل در ورود و انجام تحقیقات و توسعه پرورش ماهی تیلاپیا را فراهم کرده است.

 پروفسور «راجر پولین» متخصص زیست محیطی و آبزی پروری همکار IUCN ،کارشناس بین المللی آبزی پروری و تیلاپیا درخصوص توسعه آبزی پروری و حفظ تنوع زیستی در فیلیپین و به مدت ۱۱ سال مشاور فائو و بانک جهانی در تولید تیلاپیا، پرفسور «پیتر ادواردز» متخصص توسعه آبزی پروری و استاد بازشسته دانشگاه AIT  تایلند و کارشناس بین المللی آبزی پروری و محیط زیست در این وبینار به شکل غیرحضوری شرکت داشتند.

طبق آمار سال ۲۰۱۷ بیش از ۶ میلیون تن ماهی تیلاپیا در دنیا تولید می شود که عمده تولید کنندگان کشورهای چین، اندونزی، ویتنام، مصر بنگلادش و مالزی هستند، همچنین براساس آمارها کشور هند یکی از مخالفان تولید ماهی تیلاپیا بود که از سال ۲۰۰۹ با شروع تولید توانسته سالانه بیش از ۲۰ هزارتن از این ماهی را تولید کند.
مصرف سالانه فیله ماهی تیلاپیای وارداتی در کشور بیش از ۱۲ هزارتن است که به نظر می رسد با وجود ظرفیت تولید این ماهی در کشور ما هنوز مجوزی برای پرورش این ماهی در محیط های بسته نداریم.
 طی سال های اخیر سازمان شیلات ایران، مراکز تحقیقاتی سر تولید و پرورش ماهی تیلاپیا در محیط های بسته با سازمان حفاظت محیط زیست بحث داشتند به طوری که هنوز کارشناسان محیط زیست متقاعد نشده اند که تیلاپیا یک گونه پرورشی است.
سازمان حفاظت محیط زیست بر این باور است که برای حفظ اکوسیستم و ذخایر گونه های بومی ماهیان تیلاپیا نباید به آب های آزاد کشور راه پیدا کند، این درحالیست که تیلاپیا امکان ادامه حیات در هر شرایط را ندارد به طور مثال تیلاپیا در آب های شمال کشور با دمای زیر ۱۰ درجه سانتیگراد نمی تواند زندگی کند.
طی سال های اخیر تعدادی مزرعه در مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و یک شرکت دانش بنیان بخش خصوصی در بافق یزد در حال پرورش ماهی تیلاپیا به منظور فعالیت های تحقیقاتی هستند. اکنون ۱۸۰ کشور تیلاپیا مصرف می کنند و سازمان فائو نیز تولید و مصرف آن را توصیه می کند.