ضد عفونی کننده ها و آنتی بیوتیک های پر استفاده برای ماهی های پرورشی

اهمیت داشتن اطلاعات درباره مواد ضدعفونی کننده و داروهای آبزیان

ضد عفونی کننده‌ها و داروها نقش بسیار مهمی در پرورش ماهی تجاری ایفا می‌کنند. از آنجایی که تراکم سامانه‌های پرورش مدام در حال افزایش است بروز بیماری‌های واگیردار می‌تواند تلفات و خسارت سنگینی به آبزی پرور تحمیل کند. بنابراین شناخت مواد ضد عفونی کننده، داروها و واکسن‌ها و موارد کاربرد هر یک از آنها می‌تواند در موفقیت اقتصادی شما در امر پرورش تاثیر بسزایی داشته باشد. اگر می‌خواهید در باره این مسائل اطلاعات بیشتری بدست آورید به خواندن ادامه دهید!

1- ضد عفونی با نمک:

نمک یکی از پر استفاده‌ترین داروها در پرورش ماهی است. برخی از آن به عنوان آسپیرین دنیای آبزی پروری یاد می‌کنند. سدیم کلراید می‌تواند انگل‌های خارجی بسیاری را درمان کند و برای پایین آوردن استرس ماهی‌ها در مواقع نقل و انتقال و جابجایی استفاده می‌شود. روش‌های استفاده، غلظت و مدت زمان استفاده از یک مقدار غلظت خاص به عواملی مانند نوع بیماری، گونه ماهی، وزن و نوع استخر مورد استفاده بستگی دارد.

2- ضد عفونی با فرمالین:

فرمالین برای کنترل انگل‌های خارجی در ماهی‌ها استفاده شده و روش استفاده از آن استحمام ماهی است. فرمالین در مقابله با اکثر انگل‌های پروتوزوئا و همچنین برخی از انگل‌های بزرگتر مانند ترماتودهای تک ژنی بسیار موثر است. فرمالین انگل‌های موجود در آبشش‌ها ، سطح پوست و باله‌ها را از بین می‌برد. معمولا از این روش درمانی برای عفونت‌های باکتریایی یا قارچی خارجی استفاده می‌کنند. علاوه بر این، غلظت‌های بالای فرمالین برای کنترل قارچ‌های تخم ماهی استفاده می‌شود.

در استخرها در روش حمام طولانی مدت، ممکن است از دوز 15 تا 25 میلی گرم در لیتر فرمالین (2 قطره در گالن) استفاده شود. در حمام‌های کوتاه مدت فرمالین با دوز 250 میلی گرم در لیتر به مدت 30-60 دقیقه استفاده می‌شود. هنگامی که دمای آب افزایش می‌یابد، غلظت فرمالین باید کاهش یابد.

3. ضدعفونی با آکریفلاوین:

در معالجه ماهیانی که تحت تأثیر پروتوزوآ، کپلک‌های آلوده کننده پوست و آبشش ها، پوسیدگی باله‌ها و بیماری‌های قارچی قرار دارند استفاده می‌شود. از محلول آکریفلاوین معمولا با غلظت 02/0 میلی گرم در لیتر استفاده می‌شود. دوره‌های ضدعفونی با آن سه روزه هستند و در صورت لزوم تکرار می‌شوند. نقاط ضعف آکریفلاوین به عنوان محلول ضدعفونی کننده حل نشدن آن در آب شور و سمی بودن آن برای گیاهان است.

4. ضدعفونی با پرمنگنات پتاسیم:

استفاده صحیح از پرمنگنات پتاسیم می‌تواند به طور موثر از رشد بسیاری از عوامل باکتریایی، انگلی و قارچی قبل از ایجاد عفونت‌های فراگیر جلوگیری کند. پرمنگنات پتاسیم می‌تواند هم در آب شیرین و هم در آب شور با غلظت 2 میلی گرم در هر لیتر برای حمام طولانی مدت ماهی‌ها مورد استفاده قرار گیرد. حداقل زمان حمام کردن با پرمنگنات پتاسیم 4 ساعت است.

5. آنتی بیوتیک‌ها:

آنتی بیوتیک‌ها به طور گسترده‌ای در درمان مشکلات ناشی از رشد و تکثیر باکتری‌ها استفاده می‌شود. دوزهای درمانی آنتی بیوتیک‌ها در دوره‌های 5 تا 10 روزه در جدول زیر یافت می شود:

آنتی بیوتیک	آب	غذا
اوکسی تتراسایکلین	10-100mg/L	3.5 gr. /100 1b fish /day
اریترومایسین	4-8 mg/L	4.5 gr./1001b fish/day
کلورامفنیکل	10 mg/L	4 gr. /100 1b fish /day
سولفادیمیدین	0.025 mg/L	?
پنیسیلین	8000-12000 U.I/L	2.5 gr./100 1b fish/day

برای تعیین آنتی بیوتیک‌های موثر در برابر عامل ایجاد کننده، باید از آزمون حساسیت استفاده شود. دوز دارو به ماهیت بیماری، نوع آنتی بیوتیک، سن و وزن ماهی بستگی دارد.

اقدامات احتیاطی که هنگام درمان ماهی از طریق آب (ایجاد هرگونه تغییرات مانند اضافه کردن دارو به آب) انجام می‌شود :

• 1. 24 ساعت قبل از درمان به ماهی غذا ندهید.
• 2. استفاده از سطل‌های پلاستیکی برای مخلوط کردن داروها.
• 3. محاسبات دقیق مقدار دوز مصرفی بر اساس میزان جریان آب.
• 4- درمان را در ساعاتی از روز که دما در کمترین حالت خود است انجام دهید.
• 5- قبل از انجام درمان در مقیاس وسیع، آزمایشاتی را برای معالجه چند ماهی به عنوان گروه نمونه انجام دهید.
• 6. در طول درمان ماهی‌ها را به طور مداوم تحت نظر داشته باشید.
• 7. فقط در صورت نیاز مبرم درمان را تکرار کنید. باید حداقل 30 ساعت از اولین مرحله درمان گذشته باشد.

اصول پیشگیری:

دو روش برای پیشگیری از ابتلا به عفونت در ماهی‌ها وجود دارد:

1. حفاظت:

الف. تأمین آب عاری از پاتوژن توسط:

• فیلتراسیون: از ورود لارو انگل‌ها جلوگیری می‌کند اما برای جلوگیری از ورود میکروارگانیسم‌ها کافی نیست.
• اشعه ماورا بنفش: موثرترین روش برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها در آب است اما نمی‌توان از آن در مقیاس وسیع استفاده کرد.
• تصفیه شیمیایی: استفاده از این روش کارآمد بوده اما می‌تواند منجر به پایین آمدن کیفیت آب برای ماهی‌ها شود. استفاده از این روش نیاز به محاسبات دقیق و تجربه بالا دارد.

ب. فراهم کردن غذای سالم.

پ. رعایت بهداشت مزارع پرورش ماهی:

• بهداشت عمومی استخر شامل:
  • ضدعفونی مزارع پرورش ماهی هر 4-3 سال خشک کردن و افزودن آهک سریع.
  • ماهی‌های مرده باید خارج شوند.
  • پوشش گیاهی آبزیان باید کنترل شود.
  • ضدعفونی تجهیزات و ظروف برای جلوگیری از شیوع عفونت از یک مزرعه به مزرعه دیگر.
• ضد عفونی دوره‌ای (ماهی دو بار) :
  • کلرید سدیم
  • پرمنگنات پتاسیم

ت. کنترل ماهی‌های وحشی.

ث. کنترل اورگانیزم‌های ناقل بیماری‌های ماهی‌ها (مانند حلزون‌ها و پرندگان).

ج. قرنطینه: قرنطینه ماهیانی که از منطقه مشکوک یا منطقه آلوده به منطقه غیر آلوده منتقل می‌شوند. این دوره قرنطینه باید حداقل به اندازه یک دوره انکوباسیون عامل بیماری‌زا به طول بیانجامد.

چ. سرکشی منظم به ماهی‌ها: برای اطمينان از اينكه مزارع عاری از بيماری‌های عفوني هستند، باید در این بررسی‌ها نمونه‌های تصادفی از ماهی‌های آن گرفته شود.

ح. تأمین آب از منبع مطمئن

خ. تفکیک سنی

2. پیشگیری:

الف. آب: ماهیان به آبی نیاز دارند که نه تنها عاری از پاتوژن باشد بلکه از نظر فاکتورهایی مانند دما، مقدار اکسیژن و… نیازهای گونه ماهی مورد پرورش ما را برآورده می‌کند.

ب. غذا: غذای مناسب و با مقدار کافی باید همواره در دسترس ماهی باشد. کمبود مواد غذایی باعث کاهش مقاومت ماهی در مقابل عوامل بیماری‌زا و پایین آمدن میزان ایمنی بدن ماهی می‌شود.

پ. واکسیناسیون: واکسیناسیون می‌تواند از طریق تزریق، غوطه وری، حمام، اسپری و از راه خوراکی انجام شود. اثر واکسیناسیون تحت تأثیر کیفیت واکسن، توانایی ماهی در ایجاد ایمنی و شرایطی است که ماهی در آن واکسینه می‌شود. این عمل محافظت بسیار خوبی در برابر برخی از بیماری ها ایجاد می‌کند.

واکسیناسیون باید طبق قوانین زیر انجام شود:

• ماهیان بیمار را واکسینه نکنید.
• قبل از واکسیناسیون ماهی را به مدت 48 ساعت قطع غذا کنید.
• واکسن باید تا حد امکان تحت شرایط ضد عفونی شده استفاده کنید.
• هنگام استفاده از روش تزریق، حتما واکسن را به درستی استفاده کنید.
• در هنگام تصفیه آب ماهی را واکسینه نکنید.
• ابتدا تعداد کمی از ماهی‌ها را واکسینه کرده و پس از مشاهده آنها به مدت یک هفته و اطمینان از سلامتشان بقیه ماهی‌ها را واکسینه کنید.

ت. دستکاری ژنتیکی برای تولید گونه‌هایی که در برابر بیماری مقاوم باشند.

ث. عوامل استرس‌زا تا حد امکان از محیط حذف شوند.

ج. کنترل تراکم جمعیت: محاسبه دقیق تعداد ماهی‌های موجود در واحد حجم آب استخر لازم است. تعداد مناسب ماهی باید در واحد مناسب قرار گیرد تا عوامل تنش‌زای وابسته به تراکم بیش از حد از بین برود.