۱۳۸۵ ۱۶۷ طراحي بررسي عملكرد كشت توام ماهي تيلاپيا (.sp Oreochromis (كاهو (longifolia var sativa Lactuca (در يك سازگان مدار بسته غلامرضا رفيعي محمد صالح كامارودين حميد فرحمند
چكيده در اين آزمايش يك سازگان مدار بسته براي پرورش توام ماهي تيلاپيا كاهو طراحي شد. در اين طراحي سعي كه بخشي براي پرورش گياه بخشهايي براي عملكرد باکتريهاي هوازي غير هوازي در محيط پرورش در كنار يكديگر ايجاد شو . سازگان طراحيشده از نظر توليد ماهي گياه تغييرات وضعيت كيفي آب محيط پرورش ماهي مورد بررسي قرارگرفت. بدين منظور ۷۵ قطعه ماهي با ميانگين وزن٧٥ ± /٦٢) /SD+Mean (گرم وارد هر مخزن پرورش ماهي شد. مخزن پرورش ماهي از جنس فايبرگلاس داراي ظرفيت نگهداري ۸۴۰ ليتر آب بود كه در آن ۶۴۰ ليتر اب ريخته شد. براي تغذيه ماهيان از ذاي حبهاي (pellet (شناور مخصوص پرورش بچه ماهي تيلاپيا استفاده شد كه از نظر تركيب بيوشيميايي حاوي ٢٤ درصد پروتئين، درصد چربي، درصد فيبر ١١ درصد رطوبت بود. ماهيان دوبار در روز به مقدار درصد وزن بدنشان در ساعت صبح بعدازظهر غذادهي شدند. در طول آزمايش، سه بار ۴۲نشا كاهو كشت برداشت دند. مقدار محصول كاهوي برداشتي به ترتيب برابر ٣٣٩±١٤٣٧ ٢٩٧±٢١١٢ ٢٠٢±١١٧٣ گرم در متر مربع براي سه دوره متوالي بود. در اين آزمايش مشخص كه در سازگان طراحيشده امكان پرورش ماهي گياه با هم وجود دارد سازگان توانايي كاهش تركيبات نيتروژن ار را بعد از هفته از شروع آزمايش تا حد استاندارد دار . با شروع آزمايش غلظت مونياك در آب افزايش يافت بعد از هفته مقدار آن به حدود ميليگرم در ليتر رسيد . سپس غلظت آن كاهش يافت يك هفته مانده به پايان آزمايش به حدود ۴۵ /ميليگرم در ليتر رسيد. مقدار غلظت نيتريت آب بعد از دو هفته از شروع آزمايش افزايش يافت بعداز هفته غلظت آن به حدود۵۲ /ميليگرم در ليتر رسيد. در كل ميزان غلظت نيتر داراي تغييراتي بين ٣۰ /۰۲۸ /ميليگرم در ليتر بود. ميزان غلظت نيتر تغييراتي بين ۰۷ /۶۱ /ميليگرم در ليتر را داشت. اين مقدار در پايان آزمايش داراي ميانگين ۶۱± /۷۳ /بود. ميانگين وزن برداشت هر ماهي در پايان آزمايش ۱۹±۱۸۸ گرم بود ميانگين مقدار توليد ماهي در پايان آزمايش ٥٥± /٢٥ /كيلوگرم در هر واحد پرورش يا سازگان يا به حدود ۱۳ كيلوگرم در متر مكعب آب رسيد. ميانگين ماندگاري ماهي / ± ٦٨ درصد اندازهگيري شد. اين پژوهش نشان داد كه امكان طراحي ساخت سازگان ساده توام پرورش ماهي گياه صورت يك مجموعه نزديك به هم با حداقل استفاده از آب فضا وجود دارد. اژ هاي كليدي: سازگان پرورش ماهي گياه، باکتريهاي هوازي، باکتريهاي بيهوازي، ماهي تيلاپيا، گياه كاهو كيفيت آب. استاديار گروه شيلات محيط زيست دانشكده منابع طبيعي، دانشگا تهران com.yahoo@rezarafiee: mail-E دانشيار گروه فناوري كشاورزي، دانشكده كشاورزي، دانشگاه پوتراي مالزي، شهر سردانگ ايالت دارالاحسان، كشور مالزي استاديار گروه شيلات محيط زيست دانشکده منابع طبيعي، دانشگاه تهران www.SID.ir Archive of SID ۱۶۸ طراحي بررسي عملکرد کشت توام ماهي تيلاپيا (sp Oreochromis…( مقدمه در سال گذشته، انواع روشهاي زيستي براي بهبود كيفي استفاده مجدد آن در سازگانهاي مختلف پرورش ماهي به روش متراكم كار گرفته شده كه استفاده از دو نوع پالايشكننده باكتريا در اين زمينه مهمترين نها بوده است & Liao; 1970, Spotte( (1974, Mayo . يك پالايشكنندههايي كه در آن از (Bacterial nitrifying biofilters) هوازي طريق آمونياك توليدشده را به نيتريت سپس به نيترات تبديل ميكنند ديگري پالايشكنندههاي باكتريايي بيهوازي طي كه) Denitrifying bacterial biofilter) عملكرد نيتريت نيترات را به گاز نيتروژن(N2( اكسيد نيتروژن (N2O (تبديل از محيط پرورشي خارج .(Austin & Austin, 1989) ميكنند در پرورش آبزيان بهطور معمول پالايشكنند هاي نوع اول كار گرفته ميشوند. اگرچه پالايش نند هاي نوع اول طي عملكردشان موجب كاهش غلظت آمونياك در محيط پروشي ميشوند ولي در هنگاميكه پرورش متراكم فوق متراكم ماهي در يك سازگان بسته مورد توجه قرار ميگيرد مواد معدني آلي توليدشده در محيط افزايش ميياب به حدي ميرس كه اثر منفي بر رشد ماهي پرورش خواه گذاشت. بنابراين، براي جلوگيري از افزايش مواد معدني (مغ ) بويژه نيترات فسفات در حين پرورش استفاده از بخش پرورش گياه در سازگان پرورشي پيشنهاد شده است. مطالعات زيادي دراينباره انجام شده سازگا هاي مختلفي طراحي شده (Naegel, 1977; Lewis et al., 1978; است Sutton and Lewis; 1982; Rakocy, 1994) دف اصلي همه آنها استفاده از مواد معدني توليدشده عنوان ماده غذايي براي پرورش گياه بوده است. از آنجاكه اين پژوهشگرا طرحهاي مختلفي را از نظر فيزيكي (طرح ابعاد) زيستي (نوع گياه ماهي پرورشي) كار گرفتهاند، نتايج متعددي را نيز در اين زمينه داشتهاند در هيچكدام از آنها بخش پرورش گياه، پالايشكنند اي هوازي غير هوازي صورت مجموعه يكپارچه با فاصله كم از هم بهمنظور حداكثر استفاده از فضا كار گرفته نشدهاند. در اين پژوهش با كارگيري يك لوله پلي ونيل كلرايد (PVC (يا پلي كا به شكل ال (L (در جوار مخزن پرورش ماهي عنوان عملكننده هر دو بخش پالايشكننده باكتريايي هوازي غيرهوازي قرار دادن بخش گياه در بالاي مخزن پرورش ماهي سعي سازگاني طراحي شود كه فضاي كمتري را اشغال كند امكان توليد ماهي تيلاپيا كاهو نيز در يك مجموعة در كنار هم فراهم شود. ازاينرو سازگان مورد نظر صورت ساده طراحي از نظر توان توليد ماهي حفظ شرايط كيفي آب مصرفي مورد بررسي قرار گرفت. مواد روشها محل انجام آزمايش اين آزمايش در مركز فناوري مطالعات آبزيان دانشكده كشاورزي دانشگاه پوتراي مالزي (UPM (در كشور مالزي انجام گرفت. طراحي سازگان راهاندازي آن بخش اصلي سازگان مخزن پرورش ماهي از جنس فايبرگلاس به طول ۱۱۰ عرض ۸۴ ۱۰۰ سانتيمتر ارتفاع قرار دادن سه سيني پرورش گياه به طول ۱۱۰ عرض ۳۰ عمق سانتيمتر در فاصله ۲۰ سانتيمتر بالا مخزن نگهداري ماهي يك لوله پليكا به شكل ال عنوان جمعكننده مواد دفعي ماهي(مدفوع) به قطر /١٢ سانتيمتر داراي بخش افقي ٦٠ سانتيمتر بخش عمودي ١٥٠ سانتيمترطول تشكيل شد. لوله ال شكل صورت موازي در كنار مخزن رورش ماهي قرار داده شد. در انتهاي بخش افقي لوله يك مجراي خروجي تعبيه شد كه وسيله سرپوش در مدت پرورش ماهي گياه بسته نگهداشته شد. يك پمپ آب به قدرت آبدهي ٣٠ ليتر دردقيقه در داخل مخزن نگهداري ماهي قرار داده شد. در حين آزمايش سازگان آب از مخزن پمپ به داخل لوله ال شكل وارد تحت فشار مكش پم از لوله ال شكل از طريق يك لوله www.SID.ir Archive of SID مجله منابع طبيعي ايران، جلد ۵۹ شماره سال ۱۳۸۵ ۱۶۹ پلي اتيلن به قطر سانتيمتر از طريق سه انشعاب وارد هر يك از سينيهاي پرورش گياه ميشد سپس آب داخل سيني از طريق فشار نيروي جاذبه دوباره از انتهاي سيني وارد مخزن نگهداري ماهي مي رديد (شكل ). خصوصيات فيزيكو شيميايي آب مصرفي در شروع آزمايش مخزن نگهداري ماهي داراي ظرفيت نگهداري حدود ۸۴۰ ليتر بود با ۶٤٠ ليتر آب پر شد بهطور دائم از طريق دو پمپ هوا هر يك با قدرت هوادهي ليتر در دقيقه هو دهي شد. آب مصرفي داراي خصوصيا فيزيكو شيميايي به شرح جدول بود. شكل : سازگان طراحي شده براي پرورش گياه كاهو ماهي تيلاپيا به روش مدار بسته جدول : كيفيت پيراسنجههاي شيميايي آب مصرفي در شروع آزمايش P (mg/l) K (mg/l) N (mg/l) Mg (mg/l) Ca (mg/l) Cu (mg/l) Zn (mg/l) Mn (mg/l)** Ec* pH پيراسنجهها آب مصرفي ,۲۳ /۱۰ /۱۷ /۰۱ /۰۰۰۱ ۲۳/۲۰ //۷۱ /۱۰ /۴۰ /۳۰ مقدار غلظت *Ec به ميلي موس بر سانتي متر **l/mg = ميليگرم در ليتر كيفيت غذا چگونگي مصرف آن غذاي مصرفي جيرهاي تجاري شامل حبههاي شناور بود كه از كارخانه كارگيل (Company. Cargill (خريداري شده بود. غذا مخصوص پرورش بچه ماهي تيلاپيا از نظر تركيب بيوشيميايي حاوي ٢٤ درصد پروتئين، درصد چربي، درصد فيبر ١١ درصد رطوبت بود. ماهيان به مقدار درصد وزن بدنشان دو بار در روز در ساعت صبح بعدازظهر غذادهي شدند. نوع گياه ماهي پرورشيافته در سازگان گياه پرورشي در سازگان مورد نظر كاهو ( Lactuca( sativa بود. تعداد ۱۴ نشا اهو به سن هفته در هر سيني پرورش كاهو وارد شد. براي ثابت نگهداشتن تعداد نشاها در سيني از گلدانهاي پلاستيكي كوچك استفاده شد. در داخل هر گلدان يك نشا قرار داشت گلدانهاي حاوي نشا درشروع آزمايش درداخل صفحه اي مشبك از جنس يونوليت (فوم) بر روي سيني هاي پرورش گياه قرار گرفتند. ماهي نمونه وا شده در سازگان پرورشي تيلاپياي قرم (.sp Oreochromis ( بود. ميانگين وزن ماهي وارد شده به مخزن پرورشي ٧٥± /٦٢/ (SD+Mean (گرم بود درداخل هر مخزن پرورش ماهي٧٥ قطعه ماهي تيلاپياي قرمز ريخته شد. www.SID.ir Archive of SID ۱۷۰ طراحي بررسي عملکرد کشت توام ماهي تيلاپيا (sp Oreochromis…( روشهاي اندازهگيري پيراسنجههاي فيزيكو شيميايي آب غلظت اكسيژن محلول در آب (DO (درجه حرارت آب مخازن پرورشي هر هفته دو با با دستگاه اكسيژن درجـه حرارتسن (57 Model YSI (اندازهگيري شد. هدايت الكتريكي آب (Ec (دو بار در هفته با دستگاه اندازهگيري هدايت الكتريكي آب (8033 HI, HANA( اندازهگيري شد. آب با دستگاه pH سنج Orion( (410A model دوبار در هفته با نمونهبرداري از آب مخزن پرورش ماهي به مقدار ١٠٠ سانتيمتر مكعب اندازهگيري شد. مقدار آمونياك كل (TAN (نيتريت (N-NO2 (بعد از نمونه برداري از آب به مقدار۰۰ سانتيمتر مكعب با تكرار رقيق كردن آن به نسبت به ۱۰ با آب مقطر خالص به ترتيب با روش ايندوفنل (Indophenols( استفاده از سولفونيك اسيد تركيب آن با نكوتين اتيل دي آمين (NED (بنابر روش پارسون (1984, Parsons( كتاب استاندارد آمريكا (1980,AHPA (چاپ پانزدهم اندازهگيري شد. غلظت نيتر آب (N-NO3 (در مخزن نگهداري ماهي بر اساس روش كيتامورا همكاران .شد اندازهگيري) Kitamura et al., 1982) زيست نجي ماهيان براي تعيين ميزان رشد ماهي در طول آزمايش، هر سه هفته يك بار از ماهيان موجود در مخزن نمونهبرداري شد. براي اينكار ١٥ قطعه از ماهيان صيد وزن شدند. مدت زمان انجام آزمايش طول مدت انجام آزمايش پانزده هفته بود. در روز شروع آزمايش ابتدا مخزن با ٦٤٠ ليتر آب پر شد ٧٥ ماهي در آن ذخيره سازي گرديد. سپس پمپ آب روشن آب بهطور مرتب هوادهي شد. بعد از دو هفته از شروع آزمايش نشاهاي كاهو وارد سينيهاي پرورشي گياه شدند. شايان ذكر است كه در حين آزمايش هر ٣۵ روز يكبار محصول كاهو برداشت نشاهاي جديد وارد ينيها پرورش شدند. سازگان پرورشي مورد نظر با سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. تجزيه تحليل دادهها براي تجزيه تحليل دادهها از آمار توصيفي استفاده شد. نتايج توليد ماهي ميانگين وزن ماهي بعد از پانزده هفته به ١٩±١٨٨ گرم رسيد. متوسط ميزان رشد روزانه هر اهي ١٧± /٦٣/ گرم تعيين شد. ضريب تبديل غذا مصرفي در انتهاي زمايش ٢٤± /١٥ /بر ورد . با در نظر گرفتن مرگ مير ناشي از بيرون پريدن ماهيان از سازگان ميانگين ماندگاري ماهي / ± ٦٨ درصد بود. چگونگي روند رشد ماهيها در طول آزمايش در شكل نشان داده شده ست. در پايان آزمايش مقدار محصول ماهي از هر مخزن ٥٥± /٢٥ /كيلوگرم بود. 0 50 100 150 200 250 123456 هفته شكل نمودار ميانگين رشد فردي ماهي در طول آزمايش توليد كاهو همانطوركه گفته شد در طول آزمايش سه بار محصول كاهو برداشته شد در واقع سه بار نيز نشا كاري انجام گرفت. محصول كاهو به ترتيب در بار اول، دوم سوم ١١٧٣±٢٠٢ ٢١١٢±٢٩٧ ١٤٧٣±٣٣٩ با برابر برداشت گرم بود. www.SID.ir Archive of SID مجله منابع طبيعي ايران، جلد ۵۹ شماره سال ۱۳۸۵ ۱۷۱ پيراسنجههاي كيفي آب مقدار غلظت آمونياك كل در آب در حين آزمايش تغييرات زيادي را نشان داد. ابتدا با شروع آزمايش غلظت آن در آب افزايش يافت. بعد از هفته مقدار آن به حدود ميليگرم در ليتر رسيد . سپس غلظت آن كاهش يافت يك هفته مانده به پايان آزمايش به حدود ۴۵ /ميليگرم در ليتر رسيد. مقدار غلظت نيتريت آب بعد از دو هفته از شروع آزمايش افزايش زيادي داشت. بعد از هفته غلظت آن به حدود۵۲ /ميليگرم در ليتر رسيد (شكل ). ميزان غلظت نيتر داراي تغييراتي بين ٣۰ /۰۲۸ /ميزان غلظت نيتر داراي تغييراتي بين ۰۷ /۶۱ /ميليگرم در ليتر بود. اين مقدار در پايان آزمايش داراي ميانگين ۶۱± /۷۳ ./ ميليگرم در ليتر بود. 0 2 4 6 8 10 12 1 3 5 7 9 11 13 15 هفته نيتريت آمونياك شكل نمودار ميانگين تغييرات غلظت آمونياك كل نيتريت در طول آزمايش در حين زمايش مقدار غلظت اكسيژن محلول در مخزن پرورش ماهي كافي بود دامنه تغييراتي بين / ميليگرم در ليتر را شت. مقدار غلظت اكسيژن در كف لوله ال شكل تغييرات بين / / ميليگرم در ليتر را داشت. درجه حرارت آب در حين آزمايش داراي تغييراتي بين ٣٠ ٢٦ درجه سانتي گراد بود. با شروع آزمايش مقدار pH آب شروع به كاهش کر . بعد از هفته عدد pH به زير رسيد بعد از آن كمي افزايش يافت در هفته هشتم به / رسيد . بعد از آن تغييراتي بين / / را داشت. در طول آزمايش هدايت الكتريكي آب بهطور مداوم افزايش يافت از ٢٣ /ميلي موس بر سانتي متر در شروع آزمايش به بيش از ١٠٠ ميلي موس بر سانتيمتر رسيد. عد از اضافه كردن مقدار آب تبخيرشده در هفته پنجم آزمايش مقدار هدايت الكتريكي آب كاهش يافت بعد از آن دوباره شروع به افزايش گذاشت. سپس با اضافه كردن مجدد آب در هفته سيزدهم هدايت الكتريكي آب كاهش نشان داد. مقدار آب اضافه شده به سازگان در طول آزمايش براي جبران مقدار آب تبخيرشده از مخزن نگهداري ماهي در نتيجه تبخير تعرق گياه در طول مدت آزمايش دوبار به مخزن پرورش ماهي آب اضافه . در كل ميانگين مقدار آب اضافهشده برابر با ٠٣± /٥٣ /درصد حجم آب موجود در سازگان پرورشي در شروع آزمايش بود. بحث نتيجه گيري با طراحي يك سازگان پرورشي مداربسته امكان توليد ماهي كاهو با يكديگر در حد قابل قبولي با توجه به تراكم ماهي معرفي شده در شروع آزمايش وجود آمد سازگان نشان داد كه توانايي كاهش غلظت آمونياك را بعد از هفته به کمتر از حد استانداردهاي تعيين شده براي تيلاپيا يعني / ميليگرم در ليتر را دارد & Render( (1979, Stickney .در واقع مشخص شد كه براي عملكرد بهتر سازگان تراكم اوليه ماهي در شروع ار بايد كمتر در نظر گرفته شود يا به روش تراكم باکتريهاي نيتريتساز در سازگان افزايش يابد. غلظت نيتريت در پاي آزمايش حدود ميليگرم در ليتر بود كه اين مقدار کمتر از حد تعيين شده براي گربه ماهي يعني / ميليگرم در ليتراست (1979, Stickney & Render (يكي از ماهياني است كه امكان پرورش آن در سازگان وجود دارد. كاهش نيتريت تا حد متوسط۰۰ /نيترات تا حد ٢٣/ ميليگرم در ليتر نشان داد كه شدت عمل نيتروژنزدايي www.SID.ir Archive of SID ۱۷۲ طراحي بررسي عملکرد کشت توام ماهي تيلاپيا (sp Oreochromis…( (denitrification (توسط باكتري گياه زياد بود. وجود نيتريت در محيط پرورشي نشاندهنده وجود باکتريهاي اكسيدكننده آمونياك (bacteria nitrifying (در محيط .(Naegel, 1977; Rakocy, 1995) است پرورشي اگرچه، عملكرد باکتريهاي تبديلكننده آمونياك به نيتريت علت كاهش pH در طول آزمايش در حد مطلوب نبود (1987, Austin & Austin . (شايان ذكر است در اين پژوهش، براي نگه اشتن pH در حد خنثي براي عملكرد بهتر باکتريهاي هوازي بيهوازي از تركيبات بافري مانند بيكربنات سديم منيزيم سديم استفاده نشد (1995, Rakocy .(ماهيان حدود ١٥ هفته در محيط پرورشي رشد يافتند به وزني حدود ۱۸۸ گرم رسيدند. گزارشها حاكي از آن است كه ماه تيلاپيا (niloticus Oreochromis (در درجه حرارت ٢٣ درجه سانتيگراد بعد از ١٨٠ روز به وزن ۱۸۸ گرم ميرسد. يكي از نكات مورد توجه در اين آزمايش كاهش شديد pH به کمتر از بود. كاهش pH خود يكي از علائم عملكرد توليد نيتريت نيترات توسط باكتري هاي موجود در سازگان پرورشي است ,Rakocy; 1977, Naegel( (1995 .كاهش ميزا pH يكي از عواملي است كه فشار سميت غلظتهاي زياد آمونياك را با تبديل آن به يون آمونيوم كاهش مي دهد. اگر چه شرايط اسيدي حاكم بر سيستم فرار يا خروج گاز آمونياك را از سازگان پرورشي كاهش داد از اين نظر اثر منفي بر بهتر شدن شرا يط كيفي داشت ولي با توجه به اينكه در pH هاي پايين برخي از مواد مغذي نظير آهن، روي فسفر حلاليت يشتري دارند قابليت دسترسي گياه به اين مواد يشتر شد اثر موثري در رشدگياه داشت. با وجود اين همانطور كه گفته شد با ورود تركيبات كه نقش بافر دارند ميتوان تغييرات pH آب را در محيط پرورشي كنترل کرد موجب عملكرد بهتر باکتريهاي اكسيدكننده آمونياك شد. با توجه به عملكرد سازگان، مشخص كه بخش گياه لوله ال شكل با هم نقش موثري را در كاهش تركيبات ازته در محيط پرورشي ايفا کردند. لظت كم نيترات وجود مواد مدفوعي شناور در بالاي بخش عمودي لوله ال شكل نشاندهنده عملكرد باکتريهاي بيهوازي در سازگان پرورشي بود (1993, Seawright . (از آنجا كه اين فرايند در شرايط اكسيژني با غلظت كمتر از ميليگرم در ليتر اتفاق ميافتد، اين موضوع را ميتوان اينطور تفسير كرد كه با نشست مواد دفعي( مدفوع ماهي) در بخش افقي لوله شرايط بيهوازي براي باكتريهاي احياكننده نيتريت نيترات تبديل آنها به گاز ازت (N2 (فراهم با توجه به كاهش غلظت اكسيژ در كف بخش عمودي لوله رسيدن آن به يشتر از ميليگرم در ليتر ميتوان گفت كه اين بخش از لوله محل نشست باكتريهاي هوازي در سازگان بود در كل لوله داراي دو نقش يكي پالايشكننده باكتريايي هوازي ديگري غيرهوازي بود. عملكرد بخشهاي مج اي پالايش كنندههاي باکتريهاي هوازي بيهوازي در طرحهاي پژوهشگران قبلي در سازگان پرورش توام ماهي گياه قبلاً بهطور مجزا مورد بررسي قرار گرفته بود ;1981, Toever & Mackay ( اين در. Wren, 1984, MacMurtry et al., 1997) ٱزمايش عملكرد اين بخشها صورت تنگاتنگ مورد بررسي قرار گرفت. مقايسه مقدار محصول ماهي كاهوي توليدشده در اي سازگان با ساير سازگانهاي مورداستفاده نشاندهنده كارايي زياد اين سازگان است. در اين سازگان حدود ١٣ كيلو ماهي در يك متر مكعب آب توليد شد مقدار محصول كاهوي توليدشده بهطور متوسط حدود / كيلوگرم در مترمربع بود. اين نتايج با نتايج تحقيقات ساير پژوهشگران يعني مقدار توليد ماهي ٢٠/٧٣ كيلوگرم در متر مربع در سال ٢٨٨ گرم در مترمربع كاهو در كيلوگرم/ ٩١– / (Gloger et al., 1995) متر كعب آب براي تيلاپيا(1997.,al et MacMurtry( ٩٥ / /كيلوگرم ماهي در مترمكعب آب ١٢٤/ كيلوگرم كاهو در مترمربع ,Baum & Burgoon( (1984 قابل مقايسه است. مقدار رشد روزانه ماهي نيز در اين زمايش حدود ٦٣ /گرم بود كه در مقايسه با مقادير / ٢٦ /گرم بهدست آمده توسط ساير پژوهشگران قابل قبول است www.SID.ir Archive of SID مجله منابع طبيعي ايران، جلد ۵۹ شماره سال ۱۳۸۵ ۱۷۳ .(Watten and Busch, 1984; Rakocy, 2000) ضريب تبديل غذايي در حدود ١٥ /بود. اين ضريب در كارهاي انجام شده توسط ساير پژوهشگران تغييراتي بين Lewis et al., 1978; است داده نشا را/ ٢٥ تا/ ٠٨ .( Burgoon & Baum,1984) يكي ديگر از نكات مهم اين آزمايش مصرف كم آب آن هم فقط براي جبران آب تبخي شده بود. مقدار درصد آب جايگزين ٥٣ /درصد حجم آب مصرفي در شروع آزمايش بود. در مقايسه با درصد آب جايگزين / درصد درصد/ ٢٠ /٧٠ (Rakocy et al., 1997) درصد) / MacMurtry et al., 1997) كه شد مشخص) Watten and Busch, 1984) سازگان طراحيشده كاريي قابل قبولي در كاهش مصرف آب دارد. از آنجاكه عملكرد گياه كاهو لوله L شكل در حذف تركيبات نيتروژندار در سازگان با هم مورد بررسي قرار گرفت لازم است كه عملكرد اين دو بخش در تحقيق بعدي بهطور مجزا بررس