تکثیر مصنوعی ماهی خاویاری و رفع چسبندگی تخمک
یکی از علل اصلی عدم موفقیت در تکثیر مصنوعی تاسماهیان می تواند مرگ و میر تخمها در دوره انکوباسیون به دلیل رشد قارچ ساپرولگنیا و خفگی تخمها به علت عدم رفع چسبندگی مناسب آنها می باشد.
استفاده از محلول کائولن جهت رفع چسبندگی تخمکها در تکثیر مصنوعی ماهیان تاسماهیان
برای حفظ ذخایر و بهره برداری پایدار اقتصادی از تاسماهیان، تکثیر مصنوعی آنها یکی از موثر ترین روشها می باشد. در بیوتکنیک تکثیر مصنوعی توجه به لقاح و حفظ تخم های لقاح یافته از ضرورتهای امر تکثیر مصنوعی بشمار می آید که همچنان نیازمند بهینه سازی و نوآوری است.
در طبیعت پس از تخمریزی ماهی و انجام لقاح، در پوسته تخمک خاصیت چسبندگی ایجاد مشود تا تخمکها به اجسام موجود در بستر رودخانه بچسبند و این خاصیت مانع از حرکت تخمها به سمت پایین رودخانه و از بین رفتن آنها می شود تا لاروها فرصت خارج شدن از تخمها را داشته باشند، اما در تکثیر مصنوعی که عمل لقاح در کارگاهها به کمک دست و در ظروف خاصی انجام میگیرد، خاصیت چسبندگی سبب به هم چسبیدن و توده ای شدن تخمک ها و تلفات به دلیل تاثیر قارچها در مرحله انکوباسیون می شود و مانع تولید لارو میگردد، به همین دلیل برای حل این مشکل در کارگاه های تکثیر و بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری کشور، تخمکها پس از لقاح با اسپرم جهت رفع چسبندگی تخمکها بلافاصله با محلول های مختلف شستشو داده می شوند
یکی از روشهای معمولی که برای رفع چسبندگی تخمکها در گذشته استفاده میشد استفاده از گل رس غلیظ و رقیق بود که با تخمکها به مدت 40 دقیقه مخلوط شده تا خاصیت چسبندگی آنها برطرف گردد اما این محلول در دوره انکوباسیون تخمها مشکلات مختلفی را به همراه داشت که این مشکلات در نهایت باعث کاهش درصد بازماندگی تخمها میشد.
یکی از علل اصلی عدم موفقیت در تکثیر مصنوعی تاسماهیان می تواند مرگ و میر تخمها در دوره انکوباسیون به دلیل رشد قارچ ساپرولگنیا و خفگی تخمها به علت عدم رفع چسبندگی مناسب آنها می باشد.
پوردهقانی و همکاران در سال 91 گزارش کردند که استفاده از محلول کائولن بسیار مناسبتر نسبت به گل رس می باشد و سبب تغییرات مثبت و قابل ملاحظه ای در همه شاخصها در دوره انکوباسیون دارد و نتایج آزمایشاتشان نشان داد که اسمولاریته و pH محلول کائولن نسبت به گل رس بسیار نزدیکتر به مایع تخمدانی بوده است و به وضوح مشخص گردید که لاروهای هچ شده در محلول کائولن دارای میانگین وزن بیشتری بودند و این امر میتواند سبب رشد و بازماندگی بیشتر لاروها در دوره بعدی پرورش گردد
از اینرو چنین استنباط می شود که درمحلول کائولن، با توجه با شرایط ایده آل در تخمها تبادلات یونی و تنفس مطلوب تری رخ خواهد داد، چه بسا در چنین شرایط مطلوبی تخمها ازکیفیت بالاتری برخوردار خواهند بود، در نتیجه مراحل اولیه رشد آنها با حداکثر سرعت رخ خواهد داد.
با این تفاسیر کائولن نسبت به گل رس بسیار مناسبتر بوده و همچنین به علت قیمت کمتر و دسترسی آسانتر آن در ایران میتواند یک ماده مناسب جهت رفع چسبندگی تخم ماهیان خاویاری در تکثیر مصنوعی باشد.
همچنین این محققین در نتایج آزمایشات خود چنین عنوان نمودند که کائولن در مقابل محلول گل رس و تالک، نتایج بسیار مطلوبتری داشته است.
محققین دیگری در مورد اثرات منفی استفاده از گل رس در رفع چسبندگی گزارش نمودند و این اثرات منفی را به دلیل چسبیدن آهن و رسوبات محلول رس بر سطح تخم و و در پی آن آسیب رسیدن به پوسته تخم و رشد باکتریها، جلبکهای سبز-آبی و قارچها بر سطح تخم عنوان نمودند، از طرفی گزارش شده است که رابطه مثبتی میان افزایش مقادیر کلی آهن بر سطح تخم و کاهش میزان هچ شدن تخها وجود دارد.
چسبیدن آهن به سطح تخم و رسوبات گلی باعث کاهش تفریخ آنها میگردد چون پوسته تخم در تماس با ذرات سخت رس آسیب می بیند و این مسئله سبب افزایش شدت قارچ زدگی در تخمها میگردد و رسوب ذرات رس روی پوسته تخمها باعث سنگین شدن و مرگ آنها میشود همچنین غلظت بالای آهن موجود در رس و رسوب آن در پوسته سبب اثرات منفی روی تخمها میشود و بطوریکه اسمولاریته و pH نامناسب و غیر بهداشتی بودن آن مشکلات زیادی برای تخمها در زمان لقاح، رشد جنینی وهمچنین دردوره انکوباسیون بوجود می آورد، در صورتیکه رفع چسبندگی با کائولن این مشکلات را حل نموده و شاخصهای اصلی مرحله انکوباسیون همچون درصد لقاح، وزن تخمک و لارو، درصد قارچ زدگی، درصد هچ و بازماندگی را به مطلوبترین حد خود می رساند. زیرا کائولن به دلیل خالص بودن و فقدان آهن، نرمی و غیرسایشی بودن و عدم رسوب ذرات و آسیب غشاء تخمکها، چسبندگی و انباشتگی کمترروی تخمکها، pH مناسب و تثبیت آن، اسمولاریته نزدیک به مایع تخمدانی و غیر سمی و استریل و ضد قارچ بودنش هیچ یک از مشکلات سایر محلولها را ندارد و امروزه به عنوان بهترین محلول برای رفع چسبندگی تخم های ماهیان خاویاری بکار می رود.( برگرفته از گزارش تحقیق پوردهقانی و همکاران، 1391).