تعیین مساحت و حجم آب استخر و منابع آبی
در آبزی پـروری لازم اسـت کـه حجـم آب اسـتخر، حوضچـه، ظروف یـا وانهای
حمل ونقـل به دقـت اندازه گیـری شـوند. بیشتـر مواد شـیمیایی و داروهـای درمانی
بـر اسـاس اضافه کـردن غلظـت یـک مـاده شـیمیایی بـه آب توصیـه میشـود. اگر
حجم آب به درسـتی تعیین نشـود، اسـتفاده بیش از حد از مواد دارویی و شـیمیایی
میتوانـد سـبب بـروز تلفـات شـود یـا اینکـه مصـرف کمتـر از آن مـاده میتوانـد
بی اثـر باشـد و سـبب هدررفتـن زمان و سـرمایه شـود.
روشهـای زیـر میتوانـد برای تعیین حجم آب اسـتخرها، مخـازن و منابع آبی
نگهـداری یـا پـرورش ماهـی مـورد اسـتفاده قرارگیرند. بایـد در نظر داشـت تعیین
حجـم آب اسـتخرها به دلیـل بی نظمی ایجادشـده بر اسـاس فرسـایش و… دشـوارتر
اسـت. به یاد داشـته باشـید که اسـتخرها بر اسـاس ساختار زمین سـاخته میشوند.
شـکل و انـدازه اسـتخرها توسـط شـیب زمیـن، مرزهایـی ماننـد جاده هـا، فاصله از
رودخانه هـا تعییـن میشـود که با درنظرداشـتن ایـن موضوع، شکل ً اسـتخرها کاملا
مربـع، مسـتطیل، مثلـث یـا ذوزنقه ُ ای هسـتند. مخـازن غیرکـروی ماننـد مخازن و
ً مستطیل شکل هسـتند. بـرای تعییـن حجـم، شـما
جعبه هـای حمل ونقـل معمـولا
باید سـه چیـز را بدانید:
1 -طول داخل مخزن؛
2 -عرض داخل مخزن؛
3 -عمق متوسط آب مخزن.
محاسـبه مسـاحت و حجم آبگیری اسـتخرها و مخـازن مربع و
مستطیل شـکل
اگـر یـک اسـتخر یـا مخـزن آبـی مربـع یـا مسـتطیل )شـکل1 )کامل باشـد،
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
14
فرمـول زیـر اعمـال میشـود:
طول × عرض = مساحت استخر
طول × عرض × عمق آب = حجم آب
- نکتـه: ابتـدا اطمینان حاصل کنید که تمام اندازه گیریها در واحد مشـابه هم
)سـانتیمتر، متـر، اینـچ و…( باشـند. در غیـر ایـن صـورت واحدهـا بایـد تبدیـل و
یکسـان شـوند )* توجـه: در جـدول2 ،اعـداد تبدیـل واحدهـا ارائه شـده اسـت(.
شکل1 -تصویری از استخرهای پرورش ماهی قزلآال با ساختار مستطیلشکل
مثال 1 -حجم آب استخری با ابعاد طول و عرضی به ترتیب 200 متر و 150 متر و
ارتفاع آبگیری 5/1 متر چقدر است؟
150 × 200 × 5/1 = حجم آب مترمکعب 45000 = حجم آب
ً برای محاسـبه حجم آب اسـتخرهایی که کامال مربع یا مستطیل یشکل نیسـتند،
ابتـدا طولهـای اسـتخر را اندازهگیـری کنیـد و از دو عـدد میانگیـن بگیرید، همین
روش را بـرای عرضهـا نیـز انجـام دهیـد و مطابق فرمول بـاال عمل کنید.
مثال 2 -حجم آب استخری با ابعاد شکل2 و عمق 5/1 متر چقدر است؟
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
15
145 + 150 210 + 200
× × 2 2
محاسبه مساحت و حجم آبگیری استخرها و مخازن مثلثی شکل
برای محاسـبه مسـاحت اسـتخرهای مثلثی شکل)شـکل3 )با زاویـه 90 درجه از
فرمـول زیر اسـتفاده کنید:
متر مربع = مساحت
b a
2
×
بـرای محاسـبه حجـم آب اسـتخر مثلثی شـکل نیز کافی اسـت عـدد فرمول بالا
را در عمق آب اسـتخر ضرب کنید. فرمول فوق برای محاسـبه مسـاحت اسـتخرهای
مثلثی شـکل با اندازه ضلعهای مسـاوی نیز کاربرد دارد. اما برای محاسـبه مسـاحت
اسـتخرهای مثلثی شـکل با انـدازه ضلعهای متفـاوت به دلیل پیچیدگی محاسـبات،
بهتـر اسـت از افراد متخصص کمک گرفتهشـود.
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
شکل3 -تصویری از استخر تزیینی نگهداری ماهی کپور زینتی )کپور گلگون( با ساختار مثلثیشکل
مثال 3 -حجم آب استخر مثلثیشکل با ابعاد شکل4 و عمق 2/1 متر چقدر است؟
شکل4 -شکلمربوط به سؤال مثال 3
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
= مساحت
متر مربع 15000=200 150
2
×
200 150 = حجم آب استخر
متر مکعب 18000 =2/1
2
× ×
محاسبه مساحت و حجم آبگیری استخرها و مخازن ذوزنقه ای شکل
برای محاسبه مساحت استخرهای ذوزنقه ای شکل از فرمول زیر استفاده کنید:
متر مربع h( b a = )مساحت
2
× +
برای محاسـبه حجم آب اسـتخر ذوزنقه ای شـکل کافی اسـت عدد فرمـول بالا را
در عمـق آب اسـتخر ضرب کنید.
مثـال 4 -حجـم آب اسـتخر ذوزنقهایشـکل بـا ابعـاد شـکل5 و عمـق 2/1 متـر
چقدر اسـت؟
شکل5 -شکل مربوط به سؤال مثال 4
3/1 480( 600 + 400 = )حجم آب استخر
2
متر مکعب 000,312× × =
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
برای محاسبه مساحت استخرهایی با شکل نامنظم، استخر را به بخشهای منظم
از اشـکال تقسـیم و محـدوده هریـک از آنهـا را محاسـبه کنید. سـپس محاسـبات
بهدسـتآمده از هـر قسـمت را برای تعیین کل مسـاحت اسـتخر با یکدیگـر جمع کنید.
برآورد دقیق حجم آب
دانسـتن حجـم دقیـق منبـع آبی و حجـم آب موجـود در آن از اهمیت بسـیاری
برخـوردار اسـت. در صـورت بروز مشـکلدر طول دوره پـرورش و نگهـداری آبزیان،
تجویـز داروهـا بهمنظـور درمـان بـر اسـاس افـزودن غلظـت شـیمیایی از داروی
توصیهشـده توسـط کارشـناس بـه آب اسـت. ناآگاهـی از حجم دقیق آب اسـتخر یا
مخـزن میتوانـد بـه سـوء مصـرف دارو و حتـی تلفـات ماهیان منجر شـود و سـبب
بـروز خسـارات مالـی و زمانی شـود.
وانها و جعبه های حمل ونقل آبزیان
وانها و جعبه های حمل ونقل آبزیان بهطور معمول مربع و مستطیل شکل هستند
)شـکل6 .)حجـم آبگیـری آنهـا بایـد بهطـور دقیـق بـر اسـاس طـول، عـرض و
عمـق داخلـی اندازهگیـری شـوند. بایـد به یـاد داشته باشـید مخازن ساخته شـده از
بلوکهـای بتنـی یـا سـیمانی دارای ضخامت دیـواره هسـتند؛ بنابراین ایـن امر باید
در محاسـبات مدنظـر قـرار گیرد و دقت شـود ایـن ضخامت در محاسـبات به حجم
آبگیری اضافه نشـود.
بـرای محاسـبه حجـم آبگیـری، اندازهگیریهـا بایـد در واحدهای مشـابه ثبت
شـود. بـرای محاسـبه حجـم از فرمول زیر اسـتفاده میشـود:
طول داخل مخزن × عرض داخل مخزن × عمق آبگیری =
حجم آب مخزن مکعبیشکل )برحسب مترمکعب(
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
شکل6 -تصویری از مخزن نگهداری ماهیان با ساختار مکعبی
مثـال 5 -آبگیـری مخزن مکعبیشـکل با عمق 2 متر، عرض 100سـانتیمتر و
طول 150سانتیمتر چقدر است؟
- نکتـه: با توجه بـه متفاوتبودن واحدهای اندازهگیری ابتدا باید یکسانسـازی
واحدها صورت گیرد. بنابراین دو واحد عرض و طول تبدیل به واحد متر میشوند.
طول داخل مخزن 5/1 متر × عرض داخل مخزن 1 متر × عمق 2 متر =
حجم آب مخزن
برحسب مترمکعب 3 = حجم آب مخزن
مثال 6 -حجم یک مخزن هچری با طول داخلی 8 فوت، عرض داخلی 22 اینچ و
عمق 10 اینچ چند مترمکعب است؟
در ایـن مثـال نیـز با واحدهـای مختلفـی روبهرو هسـتیم. برای سـادهکردن باید
ابتـدا تبدیـل واحدها صـورت گیرد:
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
20
_ هر 1 اینچ معادل 0254/0 متر است.
_ هر 1 فوت معادل 3048/0 متر است.
بنابراین:
طول داخلی 8 فوت برابر با 4384/2 متر، عرض 22 اینچ برابر با 5588/0 متر و
عمق 10 اینچ برابر با 254/0 متر است.
3460/0 =254/0 ×5588/0 × 4384/2 = حجم آب مخزن هچری )مترمکعب(
محاسبه حجم آبگیری حوضچه های گرد یا استوانه ا ی شکل
بـرای محاسـبه حجـم حوضچه های گـرد یا استوانه ای شـکل )شـکلهای 7 و 8 )
از فرمول زیر اسـتفاده میشـود:
r2 = V
h
شکل7 -نمایی شماتیک از یک استوانه
π :عدد پی )π )در فرمول 14/3 در نظر گرفته میشود.
r :شعاع دایره و همان عدد قطر تقسیم بر 2 است.
h :ارتفاع حوضچه است.
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
شکل8 -تصویری از مخزن نگهداری ماهیان با ساختار استوانهای
مثال 7 -حجم آبگیری حوضچه گرد با قطر 3 متر و ارتفاع داخلی 2 متر چقدر است؟
14/14 = 2 × 52/1 × 14/3 = حجم حوضچه )مترمکعب(
محاسبه حجم آبگیری حوضچههای هشتضلعی
بـرای محاسـبه حجـم حوضچههـای هشـتضلعی )شـکلهای 9 و 1۰ )با اضالع
یـک انـدازه از فرمول زیر اسـتفاده میشـود:
a2) 2+ √1 (2= V
h
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
شکل9 -نمایی شماتیک از یک هشت ضلعی
شکل1۰ -تصویری از حوضچه پرورش ماهی با ساختار هشتضلعی
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
مثـال 8 -حجـم آبگیـری حوضچـهای هشـت ضلعی بـا اضلاع 1 متـر و ارتفاع
5/1 متـر چنـد مترمکعب اسـت؟
24/7=5/1 ×12)×2+ √1 (2 = حجم )متر مکعب)
محاسبه عمق متوسط منابع آبی آبراههای و استخرها
محاسـبه حجـم آب اسـتخر نیاز بـه برآورد دقیق عمـق آن دارد. همـان گونه که
پیش از این ذکر شـد، محاسـبه نکردن دقیق میتواند باعث بروز خسـارت شود. برای
تعییـن عمـق باید از دو نیروی انسـانی یکی بـرای اندازهگیری عمـق و دیگری برای
ً از نوع موتوری و یک لوله پولیکای
ثبت اعداد اسـتفاده کرد. اسـتفاده از قایق ترجیحا
4/3 اینچـی بـا ارتفـاع 3 متـر مورد نیاز اسـت. ضروری اسـت ارتفاع لولـه مقداری از
حداکثر عمق استخر بلندتر باشد. بهمنظور محاسبه متوسط عمق یک استخر خاکی
بـا مسـاحت 2 هکتـار یـا کمتـر نیـاز بـه تعییـن عمـق حداقـل 10 نقطـه و بـرای
مسـاحتهای بیشتـر از 2 هکتـار حداقـل 20 نقطـه در اسـتخر اسـت. نقـاط
اندازهگیـری بایـد مشـابه حرکـت حـرف S باشـد )شـکل11 .)در پایـان، محاسـبه
میانگیـن کل اعـداد ثبتشـده نشـانگر میانگیـن عمـق اسـتخر اسـت.
شکل11 -شماتیک حرکت ثبت نقاط بهمنظور تعیین عمق متوسط استخر
محاسبات کاربردی در آبزی‌پروری
محاسبه حجم آب استخر
واحد مرسـوم در محاسبه مساحت اسـتخر هکتار است. در واقع حجم آب استخر
برابر با حاصلضرب مساحت استخر در عمق آن است.
مثـال 9 -حجـم آب اسـتخری 10 هکتـار اسـت و عمـق آبگیـری 2 متـر؛ آن
اسـتخر چنـد مترمربـع اسـت؟
- نکتـه:هـر هکتـار برابر با 10 هـزار متر اسـت. بنابراین حجم آب اسـتخر برابر
است با:
000,20 مترمربع = عمق 2 متر × 000,10 متر = حجم آب استخر